Program

Alina Stanowska 10.05.1930 – 02.03.2012

Alina Stanowska z domu Samborska – urodziła się w Lublinie 10.05.1930 roku jako bliźniak Zofii. Ojciec Adam Samborski był zecerem, matka Maria z domu Nowosadzka – introligatorem. W ich jednopokojowym mieszkaniu na ul. Górnej 11 prowadziła chałupniczy zakład introligatorski (około 1937 r. przeprowadzili się do dwupokojowego mieszkania na ulicę Dolną Panny Marii 24). Miała dwóch braci: Wiesława (ur. 1921) i Mieczysława (ur. 1926).

W latach 1935-1939 uczęszcza do prywatnego przedszkola, a następnie do szkoły Marii Papiewskiej. W czasie okupacji chodzi do Szkoły Powszechnej nr 8, którą kończy w 1944 roku.

Naukę w drugiej klasie szkoły średniej zaczyna w Państwowym Gimnazjum im. Unii Lubelskiej, a następnie przenosi się do Państwowego Liceum Pedagogicznego im. E. Estkowskiego, w którym w 1949 roku składa egzamin dojrzałości. Przez cztery lata uczęszcza również do popołudniowej szkoły umuzykalniającej (klasa fortepianu) Stanisławy i Tadeusza Szeligowskich.

Przez cały okres szkoły średniej jest czynnym członkiem ZHP i instruktorem zuchowym. Uczestniczy w licznych obozach harcerskich i społecznych przysposobienia wojskowego kobiet. W latach 1948-49 jest kierownikiem Wydziału Pracy Zuchów Lubelskiej Komendy Chorągwi.

Z teatrem lalek Alina Stanowska spotyka się w domu. Tu rodzice wraz ze starszym rodzeństwem organizują w specjalnie zbudowanej przez ojca, miniaturowej scence (teatrzyku) – przedstawienia kukiełkowe. Inicjatywę tę Alina Stanowska podejmuje w latach późniejszych z siostrą Zofią i koleżankami, organizując w czasie okupacji i zaraz po wojnie przedstawienia kukiełkowe, z których całkowity dochód przeznaczony jest dla więźniów wojennych znajdujących się pod opieką PCK.

W czasie nauki w Liceum Pedagogicznym, Alina Stanowska wielokrotnie występuje w szkolnym teatrze amatorskim.

W 1949 roku Alina Stanowska zaczyna studia wyższe na KUL. Studiuje pedagogikę na Wydziale Nauk Społecznych i filozofię na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej.

W maju 1950 roku UB zatrzymuje ją na 48 godzin, kilka miesięcy później 20.10.1950 roku zostaje aresztowana – jako podejrzana o „przestępstwa szczególnie niebezpieczne w dobie odbudowy państwa polskiego”. Po 6-cio miesięcznym śledztwie, umorzonym z braku dowodów winy, spędzonym w straszliwych warunkach Zamku Lubelskiego, zostaje zwolniona. Równocześnie dostaje nakaz natychmiastowego opuszczenia wraz z rodziną Lublina oraz rezygnacji z dalszych studiów. Kilka dni po powrocie do domu, wraz z matką opuszcza Lublin i wyjeżdża do Warszawy – do przebywającego na studiach rodzeństwa (w tym czasie Mieczysław kończy architekturę, siostra – studiuje muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim).

Zlikwidowany zostaje dom i pracownia introligatorska matki w Lublinie, matka po przeniesieniu do Warszawy wkrótce umiera (styczeń 1952 rok). Rodzeństwo staje wobec konieczności szybkiego zdobycia zawodu i środków utrzymania, Alina Stanowska zdaje na drugi rok Państwowej Szkoły Dramatycznej Teatru Lalek – Janiny Kilian-Stanisławskiej, którą kończy 25.06.1952 roku – uzyskując dyplom aktora teatru lalek. Od września 1952 roku do lutego 1953 roku Alina Stanowska pracuje w Państwowym Teatrze Lalek „Guliwer” jako aktor lalkarz.

Z powodu złego stanu zdrowia (szpital) – pracę w teatrze przerywa na rok. W tym czasie udaje jej się zdać brakujące egzaminy i w ten sposób uzyskuje zaliczenie 2 roku pedagogiki i filozofii na KUL.

Od 15.09.1954 – 30.04.1955 roku – pracuje w Państwowym Teatrze Lalek „Lalka” w Warszawie – w charakterze konsultanta pedagogicznego. Równocześnie dojeżdżając do Lublina w wolne od pracy dni, wznawia i kończy studia pedagogiczne na KUL stopniem magistra Nauk Humanistycznych w zakresie pedagogiki (27.01.1955).

Praca pisana pod kierunkiem Prof. J. Reuttowej – oparta jest o zebrane podczas spektakli obserwacje zachowań dzieci, wywiady z nimi, a także analizę zabaw dziecięcych związanych z tematyką oglądanego widowiska. Dotyczy percepcji widowiska przez dzieci od lat 5-ciu do lat 14-stu. W tym czasie Alina Stanowska uczestniczy także w seminariach i badaniach naukowców francuskich, prowadzonych w Pałacu Młodzieży (Pałac Kultury i Nauki w Warszawie), nad upodobaniami i percepcją filmów oglądanych przez dzieci w wieku szkolnym. Badaniom tym ze strony polskiej patronuje Stefan Szuman.

Po obronie pracy magisterskiej, Alina Stanowska dostaje przeniesienie służbowe do Centralnego Zarządu Teatrów – Ministerstwa Kultury i Sztuki, gdzie pracuje na stanowisku st. radcy Wydziału Teatrów Lalkowych. Od 01.05.1955 do 31.03.1958. pełni funkcję konsultanta pedagogicznego i repertuarowego teatrów lalek w Polsce. W tym czasie poznaje wielu twórców (reżyserów, plastyków, muzyków, techników) – teatru lalek, których w przyszłości zapraszać będzie do współpracy z amatorskimi teatrami lalek, a także na szkolenia dla instruktorów. Jako uczestnik kongresu UNIMY (Międzynarodowej Unii Lalkarskiej) w Pradze w 1957 roku jest współorganizatorem powołanej sekcji polskiej (POLUNIMA). W latach 1956-58, wraca do pracy społecznej w ZHP. Jako instruktor Komendy Chorągwi i Kręgu Politechniki Warszawskiej, prowadzi szereg obozów i kursów instruktorskich.

01.01.1958 roku, wstępuje w związek małżeński z Adamem Stanowskim – byłym powstańcem warszawskim, wieloletnim więźniem stalinowskim, w 1958 roku pracownikiem dydaktycznym KUL – zatrudnionym także w Lubelskim Domu Kultury (późniejszy Wojewódzki Dom Kultury – WDK). 01.04.1958 roku Alina Stanowska na własną prośbę dostaje służbowe przeniesienie do Lubelskiego Domu Kultury – na stanowisko kierownika działu pracy z młodzieżą. Na Zamku prowadzi klub dla młodzieży wykolejonej i teatr dziecięcy.

W latach 1959-1963 powiększa się rodzina Stanowskich o 3 synów (Krzysztof 1959, Maciek 1961, Michał 1963). Po urodzeniu 2-giego dziecka w 1961 r. Alina Stanowska czasowo rezygnuje z pracy etatowej – kontynuując pracę jako instruktor i konsultant amatorskich teatrów lalek. W powrocie do pracy w pełnym wymiarze przeszkadzają systematyczne szykany związane z zamążpójściem za znanego działacza opozycji demokratycznej. Sytuacja ta jednak nie przeszkadza Alinie Stanowskiej twórczo rozwijać swoje pasje.

W 1959 roku będąc na urlopie macierzyńskim – zaprasza do swojego domu zebrane pod trzepakiem dzieci – tak powstaje „Teatr Krzysia”. Teatr ten, pracujący potem pod patronatem WDK, w czasie swej wieloletniej działalności wielokrotnie zmienia siedzibę i patrona. Cały czas pracuje pod kierunkiem Aliny Stanowskiej, aż do 1986 roku, zdobywa wysokie oceny artystyczne, dużą popularność i uznanie w środowisku lalkarskim w Polsce i poza jej granicami. Wychowa także wielu instruktorów lalkarzy, którzy kontynuować będą swoje pasje w zakładanych przez siebie zespołach.

W 1962 roku Alina Stanowska jest współorganizatorem I Ogólnopolskiego Festiwalu Amatorskich Teatrów Lalkowych w Puławach. Inicjatorem ich był Zbigniew Kędzierski, inż. budowy mostów zatrudniony jako instruktor teatru lalek przez WDK w Lublinie. Festiwal ten w następnych latach przyjmuje nazwę Puławskich Spotkań Lalkarzy (PSL). Od 1970 roku Alina Stanowska kieruje ich organizacją i programuje aż do roku 1991. W latach 1992-2009 zadanie to przejmuje po niej Ewa Żukowska (pracownik WDK). Do końca życia Alina Stanowska czynnie wpływała na kierunek rozwoju Spotkań pełniąc funkcję przewodniczącej Rady Konsultantów, a kiedy w 2010 roku funkcję przewodniczącego przejął jej syn Michał, jako Honorowy Koordynator Spotkań.

W latach 1963-72 Alina Stanowska jako pracownik godzinowy WDK zajmuje się programowaniem i organizacją szkoleń (kursy I stopnia i seminaria) dla instruktorów lalkarskich woj. lubelskiego. Współpracuje z wieloma instytucjami patronującymi zespołom dziecięcym (Kuratorium Oświaty i Wychowania, Wydział Kultury RSW Prasa – Książka – Ruch, Uniwersytet Ludowy w Gardzienicach, Komenda Chorągwi ZHP, Teatr Lalki i Aktora w Lublinie). Prowadzi wykłady TWP na Uniwersytecie dla rodziców. Od 1964 roku jest wykładowcą kursów kwalifikacyjnych II stopnia instruktorów teatrów lalek CPARA (Centralnej Poradni Amatorskiego Ruchu Teatralnego), a w latach 1972-1982 ich kierownikiem. Zmienia wówczas ich program – przystosowuje je bardziej do potrzeb pracy instruktorskiej. W realizacji programu towarzyszy jej mąż Adam Stanowski – wykładając na kursie teorię małych grup (z socjologii) oraz wybrane zagadnienia z teorii kultury. Prowadzi także ćwiczenia z analizy potrzeb środowiska i programowania pracy kulturalno-oświatowej.

W 1967 roku Alina Stanowska staje przed Państwową Komisją Weryfikacyjną i otrzymuje tytuł instruktora teatru amatorskiego w zakresie teatru lalek, kategorii „S”.

W 1972 roku otrzymuje w WDK 1 etatu, a w kilka lat później (1975) etat i samodzielne stanowisko instruktora, st. instruktora i w 1982 roku głównego instruktora WDK oraz samodzielne stanowisko do spraw teatrów dziecięcych.

Zakres jej obowiązków bardzo się rozrasta. Swoją pracę konsultacyjną i szkoleniową obejmuje wszystkie instytucje zainteresowane pracą z dziećmi. Decentralizuje opiekę nad zespołami w województwie przez uaktywnienie ośrodków terenowych (Kraśnik, Puławy, Lubartów, Ryki), w których odbywają się szkolenia, konsultacje i przeglądy. Bezpośrednią opiekę nad zespołami przejmują instruktorzy przygotowani na kursach kwalifikacyjnych, zatrudnieni przez rejonowe Ośrodki Kultury.

W popularyzacji teatru lalek na wsi, szkoleniu ich instruktorów i konsultacjach, uczestniczy Uniwersytet Ludowy w Gardzienicach. Do popularyzacji teatru lalek przyczynia się także młodzież „Teatru Krzysia”, przez swe wędrówki z „Lalką w Plecaku”, udział w obozach artystycznych, udział w opiece nad zespołami i pomoc organizacyjną podczas Puławskich Spotkań Lalkarzy. W Lublinie jest współorganizatorem takich akcji jak: „Mało Nas”, „Teatr w rękach dziecka” – realizowanych w teatrze Lalki i Aktora oraz współorganizatorem przeglądów teatrów domowych. „Teatr Krzysia”, który później przyjmuje nazwę „Zespół Instruktażowy Teatru Krzysia”, założony i kierowany przez Alinę Stanowską od 1959 do 1986 roku, jest dla niej warsztatem pracy twórczej, miejscem doświadczeń, które przekazuje instruktorom amatorskich teatrów lalek.

Alina Stanowska uczestniczy także jako juror w przeglądach lalkowych zespołów innych województw – zdobywając w ten sposób informacje o pracy, problemach, poziomie artystycznym i kierunku rozwoju amatorskich teatrów lalkowych w Polsce. Nawiązane tu przyjaźnie z instruktorami teatrów lalek mają ogromne znaczenie dla rozwijania wspólnych pasji i wzajemnej pomocy. Zdobyte informacje pomagają we właściwym programowaniu szkoleń, wyborze tematów do dyskusji na Puławskich Spotkaniach Lalkarzy oraz w wyborze zapraszanych na Spotkania zespołów.

W ramach współpracy z UNIMA (jako członek POLUNIMY) Alina Stanowska wielokrotnie bierze udział, jako obserwator, a także (2 razy) jako uczestnik z zespołem, w festiwalach lalkarskich teatrów amatorskich w Czechosłowacji i NRD. W latach 1957-1962 i 1984 r. uczestniczy w kongresie UNIMA (Czechosłowacja, Polska, NRD). Nawiązane tu kontakty mają duży wpływ na popularyzację PSL (świadomość ich istnienia poza krajem). Coraz częściej pojawiają się w Puławach zaproszeni na nie obserwatorzy, wykładowcy, a także zespoły z innych krajów. Z kolei wybrani instruktorzy, czy zespoły Puławskich Spotkań Lalkarzy zaczynają brać udział w imprezach organizowanych przez zaprzyjaźnione środowiska. W ten sposób PSL stają się miejscem znaczącym dla nawiązywania kontaktów i wymiany informacji o ruchu amatorskim w Polsce, dla innych ośrodków UNIMA, a także przyczyniają się do integracji tego ruchu w Polsce. Informacje o terminach organizacji PSL, zaczynają pojawiać się w siatce międzynarodowych imprez UNIMA i COMUK (Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury).

Lata 80-te przynoszą duże zmiany w życiu i pracy Aliny Stanowskiej. 07.08.1980 roku ginie podczas wspinaczki wysokogórskiej 19-letni syn Maciej – student II-go roku socjologii.

Wkrótce po ogłoszeniu stanu wojennego zawieszone zostają zajęcia, dorosłego już „Zespołu Instruktażowego Teatr Krzysia”. Chłopcy z zespołu powołani są do wojska, a kilka osób wstępuje w związki małżeńskie. Wieloletni członkowie „Teatru Krzysia”, kończą studia wyższe, a także w 1982 roku kurs kwalifikacyjny, podejmują pracę zawodową, zakładając własne zespoły. W tym roku również jej syn Michał (od 6-go roku życia uczestnik „Teatru Krzysia”) uzyskuje kwalifikacje instruktora zespołów lalkowych i zakłada w Domu Kultury LSM swój własny teatr. W 1982 roku ze względów politycznych Kwalifikacyjny Kurs Lalkarski zostaje zlikwidowany. „Teatr Krzysia”, który nie powołuje już nowych zespołów dziecięcych, pracuje jeszcze do 1986 roku.

Komplikuje się również sytuacja rodzinna Stanowskich. Liczne rewizje w domu, inwigilacja, przesłuchania wszystkich członków rodziny i aresztowanie syna Krzysztofa przez UB oraz choroba męża nie sprzyjają systematycznej i owocnej pracy. Alina Stanowska decyduje się przejść na rentę. Synowie Krzysztof i Michał zakładają własne rodziny.

Odchodząc na rentę z WDK, Alina Stanowska nie zrywa kontaktu z ruchem amatorskim, współpracuje przy puławskich Spotkaniach oraz wielu innych przeglądach dziecięcych i młodzieżowych.

Od 1987 do 2008 Alina Stanowska była st. wykładowcą zajęć fakultatywnych na IV i V roku pedagogiki KUL. Tematem zajęć był warsztat i metody terapeutyczne teatru dziecięcego. Inspirowała i konsultowała prace magisterskie poświęcone pracy z dziećmi amatorskich zespołów teatralnych.

04.06.1989 roku mąż Aliny Stanowskiej – Adam – zostaje wybrany senatorem ziemi Lubelskiej, a w kilka miesięcy później 07.02.1990 roku umiera. Alina Stanowska traci swojego wiernego towarzysza życia, który do ostatniej chwili inspirował jej poczynania i wspomagał swoją wiedzą, programował i współrealizował prowadzone przez nią kursy, ukazując w trudnych momentach, sens podejmowanych przez nią działań.

Pozostawił wiele przemyśleń i analiz, kwestionariuszy i artykułów poświęconych ruchowi amatorskiemu i PSL. Przez wiele lat Alina Stanowska (1990-1996) gromadzi pozostawione przez niego prace, dokumenty i wspomnienia przyjaciół i w grudniu 1996 roku wydaje poświęconą jego pamięci książkę pod tytułem „Adam Stanowski – wychowawca – społecznik – chrześcijanin”.

Od 1992 roku aż do swojej śmieci zaangażowana była w organizowane przez jej syna Michała działania Międzynarodowego Nieprzetartego Szlaku – artystycznego ruchu osób niepełnosprawnych, ich instruktorów i wolontariuszy – do których również należały jej wnuki Maciej, Andrzej i Joanna – kontynuująca rodzinne tradycje lalkarskie studiując w Wyższej Szkole Teatralnej w Białymstoku na wydziale lalkarskim.

Alina Stanowska aktywnie wpływała na rozwój całego Nieprzetartego Szlaku: przez wiele lat Przewodniczyła Radzie Konsultantów Spotkań Artystów Nieprzetartego Szlaku i Spotkań z Piosenką, prowadziła omówienia dla instruktorów, konsultowała przygotowywane spektakle, prowadziła zajęcia podczas międzynarodowych warsztatów teatralnych, pomagała w założeniu Fundacji Nieprzetartego Szlaku, prowadzącej Ośrodek Teatralny w Skrzyniach oraz od 2011 roku Środowiskowy Dom Samopomocy „Akademia Teatralna” w Lublinie.